'Toen leek het zo'n goed idee'. Of, zoals ze in sommige gremia zeggen: 'Met de
kennis van nu...' Het lijkt volgens Dennett op de reflectie van een idioot,
maar wie zoiets zegt, staat op de drempel van genialiteit. "Wij mensen
zijn trots op onze intelligentie, en een van de kenmerken is dat we terug
kunnen denken aan onze vorige gedachte en daarop kunnen reflecteren - over hoe
het toen leek, over waarom het destijds zo verleidelijk was en tot slot over
wat er mis ging."
Les 2: Respecteer je tegenstander
Je kunt iemands visie of argumentatie doorvlooien op zoek naar kleine tegenstrijdigheden, maar dat muggenziften is niet relevant voor de zaken waar het echt om draait. Om tot een vruchtbare uitwisseling van kennis en argumenten te komen, leent Dennett vier regels van de sociaal psycholoog Anotol Rapoport.
- Probeer de positie van je opponent zodanig neer te zetten dat je tegenstander zegt: Dank je, had ik het maar zo duidelijk gebracht.
- Wijs op standpunten waarover je het eens bent
- Benoem wat je hebt geleerd van je tegenstander
- Alleen dan valt kritiek in vruchtbare aarde.
Dennett, zelf nooit te beroerd om iemand genadeloos de mantel uit te vegen, erkent dat hij zelf nogal moeite heeft deze regels na te volgen.
Les 3: De 'ongetwijfeld' toeter
Wie 'ongetwijfeld' gebruikt, is minder zeker van zijn zaak dan het lijkt. Dat is goed te zien in essays, vooral als de auteur een filosoof is. Zoek op 'ongetwijfeld' of als het een Engelse tekst is op 'surely' en de kans is groot dat je een zwak punt in de argumentatie hebt gevonden. "Waarom? Omdat het de grens markeert van hetgeen de auteur zeker weet en waarvan hij hoopt dat zijn lezers dat ook zeker weten (als de auteur echt zo zeker was dat alle lezers het zeker zouden weten, was er geen reden om het te vermelden)."
Bij 'ongetwijfeld' ziet de auteur af van bewijsvoering, argumentatie of verdere uitleg en hoopt hij dat zijn 'kale bewering' voldoende is om als waarheid te worden aangenomen, aldus Dennett.
Les 4: Beantwoord retorische vragen
Net als 'ongetwijfeld' is de retorische vraag de kortste route naar het eigen gelijk. Het antwoord op een retorische vraag is zo duidelijk, dat je het antwoord niet eens durft te geven. Dennett geeft een tip. "Zodra je een retorische vraag ziet, probeer dan voor jezelf een niet voor de hand liggend antwoord te geven. Vind je een goede, geef dan je antwoord en verras je gesprekspartner.
Les 5: Hou het simpel als het kan
Deze regel staat in het Engels bekend als 'het scheermes van Occam', de Engelse filosoof uit de 14e eeuw. De gedachte erachter is dat je geen gecompliceerde, extravagante theorie moet verzinnen als er ook een eenvoudigere verklaring is.
Het mes van Occam wordt ook wel eens gebruikt om het bestaan van god als schepper van het universum aan te tonen. Die theorie is immers eenvoudiger dan de alternatieven. Maar dat is volgens Dennett een verkeerde toepassing van het scheermes, dat toch vooral een vuistregel is. "Het vooruitzicht om de regel te veranderen in een metafysisch principe of het fundament van rationaliteit die het gewicht kan dragen van het godsbewijs of de weerlegging daarvan is belachelijk. Het zou hetzelfde zijn als een stelling van de kwantummechanica te weerleggen door aan te tonen dat het in strijd is met het axioma: 'leg niet al je eieren in een mandje'."
Les 6: Verspil je tijd niet aan troep
De Amerikaanse sciencefiction schrijver Theodore Sturgeon zei het al: 90 procent is troep. Of het nu gaat om filosofieboeken, poëzie, televisieseries of theater. Laat de rotzooi links liggen en besteed je tijd aan het beste dat er is, aan de prijswinnaars en de vlaggenschepen.
Les 7. Wees beducht voor diepzinnige oppervlakkigheden
Diepzinnigheidjes, deepities in het Engels, lijken belangrijk en waar, maar bereiken dit effect door hun ambiguïteit. Dennett geeft het voorbeeld van het diepzinnigheidje 'liefde is slechts een woord'.
"Wow, kosmisch, mind-blowing, nietwaar? Fout. [...] Ik ben er niet zeker van wat liefde is - misschien een emotie of emotionele gehechtheid, misschien een inter-persoonlijke relatie, misschien de hoogste staat die een menselijke geest kan bereiken - maar wat we zeker weten is dat het geen woord is. Liefde vind je niet in een woordenboek."
Liefde is slechts een woord, klopt overigens wel als je het anders leest. Namelijk, als woord tussen aanhalingstekens. Zo dus: 'liefde' is slechts een woord. Maar hetzelfde kun je doen met 'kaasburger', of 'woord'.
Tot slot een diepzinnigheidje van Rowan Williams, die in zijn functie als aartsbisschop van Canterbury geloof omschreef als: 'het stille wachten op de waarheid, van zitten en ademen onder het vraagteken'.
Dennett: "De analyse van deze zin laat ik als oefening aan jou."
Les 2: Respecteer je tegenstander
Je kunt iemands visie of argumentatie doorvlooien op zoek naar kleine tegenstrijdigheden, maar dat muggenziften is niet relevant voor de zaken waar het echt om draait. Om tot een vruchtbare uitwisseling van kennis en argumenten te komen, leent Dennett vier regels van de sociaal psycholoog Anotol Rapoport.
- Probeer de positie van je opponent zodanig neer te zetten dat je tegenstander zegt: Dank je, had ik het maar zo duidelijk gebracht.
- Wijs op standpunten waarover je het eens bent
- Benoem wat je hebt geleerd van je tegenstander
- Alleen dan valt kritiek in vruchtbare aarde.
Dennett, zelf nooit te beroerd om iemand genadeloos de mantel uit te vegen, erkent dat hij zelf nogal moeite heeft deze regels na te volgen.
Les 3: De 'ongetwijfeld' toeter
Wie 'ongetwijfeld' gebruikt, is minder zeker van zijn zaak dan het lijkt. Dat is goed te zien in essays, vooral als de auteur een filosoof is. Zoek op 'ongetwijfeld' of als het een Engelse tekst is op 'surely' en de kans is groot dat je een zwak punt in de argumentatie hebt gevonden. "Waarom? Omdat het de grens markeert van hetgeen de auteur zeker weet en waarvan hij hoopt dat zijn lezers dat ook zeker weten (als de auteur echt zo zeker was dat alle lezers het zeker zouden weten, was er geen reden om het te vermelden)."
Bij 'ongetwijfeld' ziet de auteur af van bewijsvoering, argumentatie of verdere uitleg en hoopt hij dat zijn 'kale bewering' voldoende is om als waarheid te worden aangenomen, aldus Dennett.
Les 4: Beantwoord retorische vragen
Net als 'ongetwijfeld' is de retorische vraag de kortste route naar het eigen gelijk. Het antwoord op een retorische vraag is zo duidelijk, dat je het antwoord niet eens durft te geven. Dennett geeft een tip. "Zodra je een retorische vraag ziet, probeer dan voor jezelf een niet voor de hand liggend antwoord te geven. Vind je een goede, geef dan je antwoord en verras je gesprekspartner.
Les 5: Hou het simpel als het kan
Deze regel staat in het Engels bekend als 'het scheermes van Occam', de Engelse filosoof uit de 14e eeuw. De gedachte erachter is dat je geen gecompliceerde, extravagante theorie moet verzinnen als er ook een eenvoudigere verklaring is.
Het mes van Occam wordt ook wel eens gebruikt om het bestaan van god als schepper van het universum aan te tonen. Die theorie is immers eenvoudiger dan de alternatieven. Maar dat is volgens Dennett een verkeerde toepassing van het scheermes, dat toch vooral een vuistregel is. "Het vooruitzicht om de regel te veranderen in een metafysisch principe of het fundament van rationaliteit die het gewicht kan dragen van het godsbewijs of de weerlegging daarvan is belachelijk. Het zou hetzelfde zijn als een stelling van de kwantummechanica te weerleggen door aan te tonen dat het in strijd is met het axioma: 'leg niet al je eieren in een mandje'."
Les 6: Verspil je tijd niet aan troep
De Amerikaanse sciencefiction schrijver Theodore Sturgeon zei het al: 90 procent is troep. Of het nu gaat om filosofieboeken, poëzie, televisieseries of theater. Laat de rotzooi links liggen en besteed je tijd aan het beste dat er is, aan de prijswinnaars en de vlaggenschepen.
Les 7. Wees beducht voor diepzinnige oppervlakkigheden
Diepzinnigheidjes, deepities in het Engels, lijken belangrijk en waar, maar bereiken dit effect door hun ambiguïteit. Dennett geeft het voorbeeld van het diepzinnigheidje 'liefde is slechts een woord'.
"Wow, kosmisch, mind-blowing, nietwaar? Fout. [...] Ik ben er niet zeker van wat liefde is - misschien een emotie of emotionele gehechtheid, misschien een inter-persoonlijke relatie, misschien de hoogste staat die een menselijke geest kan bereiken - maar wat we zeker weten is dat het geen woord is. Liefde vind je niet in een woordenboek."
Liefde is slechts een woord, klopt overigens wel als je het anders leest. Namelijk, als woord tussen aanhalingstekens. Zo dus: 'liefde' is slechts een woord. Maar hetzelfde kun je doen met 'kaasburger', of 'woord'.
Tot slot een diepzinnigheidje van Rowan Williams, die in zijn functie als aartsbisschop van Canterbury geloof omschreef als: 'het stille wachten op de waarheid, van zitten en ademen onder het vraagteken'.
Dennett: "De analyse van deze zin laat ik als oefening aan jou."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten