Bepeinzingen op een kille dinsdagmiddag.

In het land waar Eenoog koning is, zie ik onafzienbare rijen auto's staan of stapvoets rijdend door lege polders. De filedruk is toegenomen door ongelukken en reparaties aan versleten wegen. Ik zie een stad, eens de grootste haven van de wereld binnen haar grenzen hebbend, waar 38.000 mensen afhankelijk van een bijstandsuitkering zijn; een stad die in de late 19e eeuw stromen gastarbeiders uit het zuiden aan moest trekken, omdat het werk over de provisorische dijken klotste. De haven is geautomatiseerd, één kraan doet het werk van duizend arbeiders, één containerreus vervangt een vloot van 40 schepen.

Het verlies aan laaggeschoolde arbeidsplaatsen sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is dramatisch te noemen, de scholing ver achtergebleven. Van kwantiteit naar kwaliteit, terwijl heel veel mensen die slag nooit hebben kunnen maken, vanwege te laag opgeleid zonder aansluiting op hoger onderwijs. Wat is er dan misgegaan?

Terwijl iedereen met de cijfers in de hand kon zien dat het einde van de groei in zicht was, de economische groei welteverstaan, bleef men doorgaan op de weg naar meer rendement, meer dividend, meer uitploegen van energiebronnen, meer gespecialiseerde taken (ICT, Financiële sector) en creëerde zo een onderlaag (soms abusievelijk aangeduid als de middenklasse), die geen vast contract meer kreeg en maar moest afwachten of er nog banen beschikbaar kwamen. Nochtans kreeg die onderlaag toegang tot de woningmarkt, werd zelfs gestimuleerd om woningen te kopen. Afgezien van kleine oplevingen, ging het bestedingsniveau steeds verder omlaag, de belastingdruk omhoog, de energieprijzen werden opgejaagd. De groei van zelfstandigen zonder personeel (nu al 600.000 ZZP'ers) baart zorgen. Weinigen van de ZZP'ers hebben zich verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, tegen inkomstenverlies door te weinig werk vanwege de spoeling die steeds dunner wordt. De nieuwe arme dient zich aan. Mensen die voor een schijntje door blijven werken en nauwelijks de vaste lasten meer kunnen betalen. Nog steeds staan de straten vol met auto's, soms de nieuwste modellen, want autofabrikanten en financieringsmaatschappijen hebben de handen ineengeslagen. Schulden stapelen zich op en niemand weet waar het eindigt.

Daarom wordt de roep om een basisloon luider. Maar een basisloon doet weinig tegen de opgebouwde schulden. Dit is geen tijd voor gemakkelijk oplossingen, de technologie heeft geen antwoord op het inkomstengebouw van de loonwerker. Robotisering is toe te juichen, maar levert maar een promille aan arbeidsplaatsen op (onderhoud en programmering, meestal hooggeschoolde arbeid).

Radicale oplossingen zijn het volledig ontwaarden van geld, kwijtschelden van schulden, loslaten van vestigingseisen, nieuwe vormen van economie, waaronder de circulaire economie en de dienstenuitruil... werken om niet (loon in geld) maar met een tegenprestatie. Meer naar regionale en wijkgerichte productie. Energiezuinig transport als het toch moet. Uitsluitend zonne-energie, windenergie, de hele mikmak. En... tegengaan van kindersterfte over de hele wereld dus gratis medische verzorging voor allen, dit om de overbevolking tegen te gaan...

Hoe zit het nou met die koning Eenoog met zijn wagenpark? Tja, heel veel verworvenheden als een eigen auto, exotische groente en fruit, vlees en zuivelproducten veroorzaken een globale verkeersopstopping. Van overal moet het vandaan komen. Miljoenen vliegbewegingen en transportlijnen maken de aarde tot een groot verkeersplein dat de bloedgang niet meer aankan. De productie van auto's blijft maar doorgaan, terwijl openbaar vervoerlijnen worden opgeheven. Een simpel reisje van A naar B kost soms uren vanwege de omwegen die buslijnen maken, treinen rijden niet overal en in de steden is het OV netwerk marginaal te noemen. Het betekent de aanleg van een totaal nieuwe infrastructuur, winkels terug in de straten en de wijken; dus opheffen van grote winkelcentra die ook nog eens buiten de kernen worden aangelegd in veel gevallen. Rotterdam met zijn Markthal heeft het begrepen, maar Rotterdam is sowieso een trendsetter met zijn drang tot innovaties. Elders in het land gebeuren ook initiatieven, maar vaak door bottum up interventies. Soms probeert de overheid discussies aan te jagen, Community of Talents op te zetten waarin denkers, innovators en visionairs zitting namen om daarna aan hun lot overgelaten te worden. Nochtans zijn vandaar uit heel veel rijke initiatieven ondernomen en uitgerold. De overheid laat het er bij zitten... houd staande dat er economische groei moet plaatsvinden, doet nauwelijks iets aan de denivellering en verzint klaarblijkelijk ter plekke nieuwe belastingen, maar houd het kapitaal uit de wind.

Geef me de liefde voor kunst, cultuur, de mens. Stop met oeverloos doorbouwen aan vastgoed en industrie. Ik heb niet de oplossing, dat hebben we allemaal door dicht bij onszelf te blijven.