Kunstje doen?

Kunst kent vele aspecten: kunst om te behagen, kunst om te signaleren, kunst om te confronteren, kunst om te verdoezelen en kunst om te chroniqueren. Kunst is niet zomaar kunst om de kunst en de beschouwer ter wille te zijn. Kunst kan passie hebben, maar kunst kan ook verontrustend zijn, tot nadenken stemmen en mensen kwaad maken. Mijn laatste kunstwerk in de openbare ruimte gaf heel veel ophef. Het was een ijzeren poort van 10 meter diep over een fietspad geplaatst. Er waren gekken die er touwen tussen spanden, het in de fik wilden steken als een protest tegen de veronderstelde cashflow die het mij had opgeleverd. IJzer fikt niet gelukkig, maar diep in de hersenpan van sommigen, fikt het weldegelijk tot aan de grond af. Ik noemde het Passage naar Morgenland een dynamisch kunstwerk omdat je er niet langs noch overheen kon maar er doorheen moest. Het verwees naar de historie van de plaats waar het stond als doorgangshaven uit nooddruft geboren vanwege de verzanding van de riviermond en het eindpunt van een gegraven kanaal dwars door het eiland waar ik woon het zo in twee stukken verdelend. Cultuurverandering vindt helaas geen doorgang in hedendaagse kunst, de tendens is juist tegenovergesteld: Cultuurafbraak is de vorm. Omdat het geld kost, geld voor materiaal, levensonderhoud van de maker, vergunningen en honoraria voor arbeiders die het plaatsen... Ik sta open voor elke suggestie om de mensheid voor eens en altijd uit te leggen dat zonder kunst het sprookje van George Orwell werkelijkheid wordt. Ik heb me erbij neergelegd na een jarenlange strijd tegen de heersende opinie van Jan Modaal en zijn flierefluitende makkers in het parlement.

Kunst maken om te verwijzen naar de natuurlijke staat van de mens. Als ik een naaktmodel schilder, kan ik me daarbij iets bedenken. Maar iets zegt me dat je daar niet op doelt... Kunst heeft vele aspecten. Voor de een is het 't bloed dat voedt en geneest, voor de ander is het om razend van te worden. Dat laatste uit louter onbegrip, maar vaker uit woede vanwege de onbereikbaarheid van veel kunstwerken, in materiële zin dan.

Ik heb een tijdje lesgegeven aan een dame die aura's schilderde. Haar techniek was onder de maat vond ze zelf. Op het laatst wilde ze mijn aura schilderen. Dat heb ik niet toegelaten want mijn gedachten zijn niet te vangen voor elkeen die daar interesse voor heeft. Klinkt dit als een verwijzing naar de natuurlijke staat van de mens? Of is er nog een derde aspect?

Kunst is ook een methode om de ingeslapen moraal om te woelen. Daar horen we nog wel meer van vrees ik.

Of kunstwerken bestaansrecht hebben, kan ik niet beamen. Ik palimpsest (excuses voor het verwerkwoorden) mijn doeken talloze keren omdat het beeld me niet aanstaat. Derhalve is het kunstwerk een uiting van de kunstenaar. Pas als het werk 't atelier uit is, kan het werk zich 'kunstwerk' noemen en is het volledig in haar bestaansrecht omdat ik het niet meer kan aanraken, veranderen of palimpsesten (sic) dus gered uit de handen van de destructieve kunstenaar.

Over subsidies kan ik kort zijn. Het feit dat een beginnend kunstenaar ondersteund moet worden is niet meer dan een terechte zaak. Echter niet met geld an sich, meer met ruimte en presentatiemogelijkheden. In mijn beginjaren was het gewoon om kunstenaars een atelier toe te wijzen om niet. Daarnaast kreeg ik nog een BKR wat redelijk uniek is voor een niet afgestudeerde kunstenaar. Die BKR was ik al snel weer kwijt vanwege de afschaffing en het heeft me niks berouwd. Toch was ik blij met de toewijzing van al die ateliers in toen nog stadsvernieuwingsgebied Rotterdam omdat ik het geld niet had voor de huur of koop van een fabriekshal vanwege mijn ruimtelijke drang tot kunstmaken. Tot een paar maanden geleden kon ik de huur van een project -en productieatelier betalen, nu niet meer vanwege de teloorgang van alles dat met kunst te maken heeft afgezien van de bevroren kunstsubsidies. Op de een of andere manier is kunst in samenhang met subsidie een vloek geworden, iets dat met duizend vlammen uit de samenleving moet worden gebrand. In een land als Nederland waar alles zo'n beetje kan worden gesubsidieerd... van woonhuis tot ijsjesfabriek, van kinderopvang tot het maken van kindjes in laboratoria, is het opeens not done om kunstenaars te ondersteunen in hun meestal noncommerciele beroepsuitoefening. Vreemd.

Cultuurverandering pur sang alleen niet gewenst me dunkt...

Ik heb een gedeelte van mijn postacedemische opleiding in Dusseldorf genoten. Nog net Beuys in levende lijve meegemaakt op het grasveld naast de academie aldaar... De manier waarop deze kunstenaar werd benaderd was eng en fascinerend om te zien. Als een soort godheid doceerde hij daar op een stoel gezeten in het middelpunt van honderden studenten (althans zoveel leken het er bijelkaar te zijn). Hij was nauwelijks te verstaan voor me omdat ik nog niet de taal meester was, maar ook vanwege een soort van kryptische tongval (hij was geloof ik al ziek). Mij is vooral de totale adoratie bijgebleven voor een kunstenaar die nog steeds iedereen tien stappen vooruit is qua denkkracht en experiment - al laat ik dat volledig voor eigen rekening - en het verschil dat voor kunstenaars in Nederland en België bestaat.

Hier is een kunstenaar freies gefundeness fressen om tegenaan te kunnen zeiken en dat komt voornamelijk inderdaad door het vertekende beeld dat er voor kunst bestaat. Een dame als Anouk mag als een verkindse partygirl de gekste dingen doen en krijgt er publiek voor en dat gun ik haar van harte hoor, maar als Joost Conijn een slip of the tongue maakt is het een verwende soepsidieslurper die zo snel als mogelijk gekort moet worden op zijn bijstand.

Het wordt tijd dat ik mijn paletjes inpak en weer eens richting de grens ga. Nederland wordt me te eng. Toch blijf ik altijd terugkomen, want ook dit klimaat verandert weer 'ns een keertje.

De depolitisering van Kunst is alleen maar toe te juichen, maar het negatieve effect is dan dat de Kunst in het verdomhoekje terecht komt... Er wordt weleens denigrerend over (met zichzelf ingenomen dat weer wel) lieden als Scheringa gedaan, maar mensen als hij zijn het die de Kunst nog een beetje hebben gesteund en dan bedoel ik kunstenaars die nog leven en anders niet bij het grote publiek bekend zouden zijn geworden. Alhoewel, dat grote publiek is een wishful thinking based opinion. Het segment kunstenaars dat maar niet door dat 'glazen plafond' weet te komen - niet te wijten aan henzelf, maar meer aan de gemakzucht van conservatoren en curatoren - is in Olland evenredig groter dan elders in Europa. Ik schaar me onder de kunstenaars die van alles proberen om bekendheid te genereren via internationale fora en kunstsites, maar in Ollanda hooguit een enkeling mag begroeten als visitor. Op m'n eigen webstatistieken is het overgrote gedeelte bezoekers afkomstig uit de US, China en Rusland en een schamele halve procent uit Ollandia en andere EU-staten. Dat geeft toch te denken...

Bewustworden, dat zouden er meer moeten doen, geparafraseerd naar de ergste reklameslogan sinds de invoering van het treiterblok op televisiezenders, maar helemaal waar...

Laatst een bejaarde puber bestraffend toegesproken die zijn tijd aan gamen verslijt. De arme sloeber kon er niets aan doen maar plotseling kreeg ik de neiging om missiewerk te gaan verrichten. Weet jij wel dat als de kunst niet meer kunst mag heten dat jouw gameverslaving abrupt ophoudt te bestaan? Zijn gezicht betrok danig in een soort gevouwen propellervorm... Huh wah hè? Weet jij wel dat alles wat jij om je heen ziet design is? De propeller ging over naar het klassieke Laurelsyndroom: pruillip en doorgezakte kaak... Hoezo? kreeg ie er met merkbare pijn uit. De stoel, de tafel, je slooprijpe Astra, de broek die je draagt, je ingeperste oorring en je tatouages van Elvis en die gouwe tand van 50 ct afgekeken... Maar bovenal de graphics van je pretuberale krijger! Met afschuw werd ik bekeken, de verdwaasde grijns werd een tandeloze muil, hij riep in perfect Nederlands: Dat Nooit!

Goede kunst kan subjectief genoten worden, maar ook in collectieve omarming gesloten worden. De Nachtwacht, ooit in het verdomste hoekje verdomt als een piece de malpeinture (sic) staat nu als hèt topstuk van Neerlands trots op het mooiste plekje van de kunsthistorische canon. Goed voorbeeld doet volgen. Eerst vermaledijden die hedendaagse kunst, om over pakweg tweehonderd jaar in de armen gesloten te worden als het summum van vaktechnisch vernunft. Wat is heden te dagen goede kunst... voor den Ollander zal dat Brood zijn, omdat elke streep die de man heeft gezet als sublimatie van hun eigen inhoudsloosheid geldt. Niets tegen Brood, maar de glans van effectbejag straalt er nog een beetje van af. En dat is jammer. Hetzelfde geldt voor Heyboer... niet de kunst an sich maar de levensstijl maakt de kwaliteit.

Ik denk dat de vormontwikkeling zo'n beetje voorbij is en het voortborduren is op de schouders van de pioniers op dat gebied. Zelf laat ik de abstractie steeds meer varen voor een figuratieve beeldtaal omdat ik denk dat het verhalende in een schilderij alleen te bereiken is met herkenbare vormen. Ik heb het naast elkaar gedaan hoor... abstract en figuratief naar gelang mijn stemming en ideeën. Veel mythologie en heel veel figuren die een verhaal zouden kunnen uitdrukken. Hierbij is het zigeunerjongetje een bron van inspiratie geweest.

Wat ik als goede kunst bestempel... Ik was een jongetje van amper 9 jaar toen ik met mijn vader op bezoek ging bij z'n opdrachtgever een ouderwetse principaal in de aannemerij. Het huis waar die man resideerde was een tempel van antieke en kostbare schilderijen en artefacten. Een schilderij heeft me die hele avond niet losgelaten... het was een mediterranesk havengezicht, erg gelijkend op Valletta. Op de voorgrond een jongetje en zijn ezeltje, op de achtergrond heel veel bedrijvigheid. Gewoon een alledaags gezicht met een voor mij fascinerend perspectief. De aannemer vroeg waar ik zo naar zat te kijken en mijn vader antwoordde omdat ik te gefixeerd was: Dit wordt later een kunstenaar, hij kijkt de kunst af van deze schilder. Ik herinner me deze woorden nog steeds omdat ik later kind aan huis werd bij deze familie en me het veel en vaak onder de neus was gewreven dat ik mezelf in dat schilderij leek te zuigen. Of het goede kunst was weet ik zo net niet meer. Nu worden schilderijen als deze gezien als goedkoop sentiment door een kitschbril gezien.

Nu kan ik uren stilstaan voor een doek van Kiefer en met verbazing, omdat ik zijn werkwijze ken, naar het resultaat opkijken.

Okee dan, goede kunst definiëren voor de platte toeschouwer is een beetje kiezen tussen droogkokers, afgieters en bintjes. Beantwoording van de vraag of er een etiket op Goede dan wel Slechte Kunst gepriegeld kan worden is ook weer zoiets. Met alle respect. Over spruitjesetende kunstenaars gesproken... Waar wordt De Aardappeleters van Van Gogh op beoordeelt? Op zijn weergaloze stijl, of de impact van de boertige koppen die met lange tanden het avondmaal naar binnen zitten te werken... en waar blijft Bartje in deze context die niet bidd'n wil voor brüne bonen? Emotie... intrinsieke walging voor de armoede die hier tentoon wordt gespreid? Kennelijk is er niemand die vindt dat het Van Goghmuseum sluiten moet, integendeel. Het staat als topmuseum op de lijst van Halbe Halbstärcke. Daar heb jij jouw definitie van Goede Kunst:-)

Nu de contemporaine künstler und irre gedrochtjes dat zelfs een chimpansee te gortig is... Het Volk kijkt dus met ontzag naar een schilderij als de Aardappeleters, begint al sneller te ademen als Mondriaan in beeld verschijnt en te blazen als er een Appel voorbijkomt. Laatst werd ik meegetroond naar een tentoonstelling van Kees van Dongen in de Kunsthal in Rotterderdammer dan dam. In Parijs en omstreken wereldberoemd, tijdgenoot en naar men zegt muze van Picasso... daar in dat betonnen kastje dat trots de etalage van een dynamische stad wordt genoemd liep dus de fernalia van de drie generaties kunstliefhebbers te smachten rond doekjes die in zijn tijd als klodderzieke verfverspilling werden gezien. Door het bloemkolensmullende publiek van de lage landen dan... Het is om groen van giftige agonie te worden.

De verontwaardiging over de burgerlijke schenders van de tempel van de kunst - Nietzsche noemt hen beschavingsfilisters - was al bij de romantici een telkens terugkerend motief. Nichts neues unter dem sonne... In Fräulein von Scuderi gaat E.T.A. Hoffman zo ver om zijn kunstenaar, een goudsmit, eerst zijn publiek te laten uitschelden om daarna op een meesterlijke en in grote stijl te laten vermoorden. Alles geoorloofd in een oorlog tegen de kunstfilisters en hun nuttigheidsdenken.

"De kunst is weliswaar een markt geworden, gebukt gaand onder commercialisme en verdiscontering, waarin de kunstenaar puur voor het geldelijk gewin dient te produceren. De kunst wordt net als alle andere producten als waar op de markt aangeboden. Een schandalige ontwikkeling, aangezien kunst als de uitdrukking van menselijke scheppingskracht toch een waarde als doel op zichzelf zou moeten bezitten. De slavernij van het kapitalisme maakt de kunst te schande, verlaagt haar tot louter middel, tot amusement voor de massa en luxeartikel voor de rijken. Tegelijk wordt de kunst geprivatiseerd in de mate 'waarin de geest van de gemeenschap in duizend egoïstische richtingen versplintert'. Het gaat alleen nog om oppervlakkige originaliteit. Wie naam wil maken moet zich van de concurrenten onderscheiden. De kunst voelt zich niet meer aan een hogere waarheid verplicht, maar is er alleen nog op bedacht'zich zelfstandig maar eenzaam, egoïstisch verder te ontwikkelen". Wagner schreef deze woorden in zijn essay Denken. Godbetert in het jaar 1874! Er is dus geen ene soesa verandert in 150 jaar...

Wagner verdedigt hier de these dat de corruptie van de maatschappij ook de kunst heeft gecorrumpeerd. Zonder een revolutie van de maatschappij zal ook de kunst haar ware wezen niet kunnen vinden.